Ρητορική μίσους, ψευδείς ειδήσεις και προπαγάνδα
Ο αμερικανός πρόεδρος Τραμπ έχει μια τρομερή πλην όμως τρομακτική ικανότητα. Με ένα και μόνο «τιτίβισμα» μπορεί να αναστατώσει όλο τον κόσμο χωρίς να έχει επίγνωση των επιπτώσεων αυτής της μανιακής του τάσης. Κάπως έτσι μεταδίδονται αστραπιαία οι ειδήσεις σε εκατομμύρια αποδέκτες, το περιεχόμενο των οποίων μπορεί να το εκλάβει ο καθένας όπως θέλει και να επηρεαστεί ποικιλοτρόπως.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών διοργάνωσε πρόσφατα σεμινάριο στην Πολωνία υπό τον τίτλο «Ρητορική του μίσους, ψευδείς ειδήσεις, προπαγάνδα – οι σύγχρονοι εχθροί της δημοκρατίας». Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν την ανησυχία τους για τη ραγδαία μετάδοση των ψευδών ειδήσεων μέσω της νέας τεχνολογίας, αφού από το 2016 η χρήση του όρου «ψευδείς ειδήσεις» έχει αυξηθεί κατά 365%.
Η παραπληροφόρηση, η διαστρέβλωση ειδήσεων αλλά και η προπαγάνδα, έχουν τις ρίζες τους, όπως ανέφεραν οι ομιλητές στο σεμινάριο, στην αρχαιότητα. Συγκεκριμένα, ο Δούρειος Ίππος του Οδυσσέα χρησιμοποιήθηκε, για να παραπλανήσει τους Τρώες στον Τρωικό πόλεμο, ενώ αρκετοί Πάπες της Καθολικής Εκκλησίας, σύμφωνα με πολωνούς ομιλητές, χρησιμοποίησαν τις ψευδείς ειδήσεις, όπως και οι Ναζί, αυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα με σκοπό τη σκόπιμη χειραγώγηση των μαζών.
Στη σύγχρονη εποχή πολλά είναι τα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα «οργιάζουν». Στις τελευταίες αμερικανικές εκλογές χρησιμοποιήθηκε ευρέως η προπαγάνδα των ψευδών ειδήσεων και του λαϊκισμού, ενώ οι πρώην ανατολικές χώρες βλέπουν με «άγριο» ύφος την «εκστρατεία παραπληροφόρησης» της Ρωσίας, όπως την αποκαλούν, για την κρίση στην Κριμαία. Η εκστρατεία υπέρ του Brexit διέθετε, επίσης, αρκετή δόση παραπληροφόρησης, εκφοβισμού και χειραγώγησης των ψηφοφόρων από τους υποστηρικτές του. Από τα νύχια των χειραγωγών του πλήθους και παραγωγών ψευδών ειδήσεων, δεν ξέφυγαν ούτε οι πρόσφατες εκλογές στη Γαλλία και στη Γερμανία.
Ποιοι είναι όμως αυτοί που διαδίδουν και αναπαραγάγουν τις ψευδείς ειδήσεις και την προπαγάνδα; Πριν την εισβολή της νέας τεχνολογίας στη ζωή μας, οι ειδήσεις ελέγχονταν από ολόκληρο μηχανισμό, τόσο αυτές των ΜΜΕ όσο και των πολιτικών ηγετών. Οι ειδήσεις φιλτράρονταν και ο κόσμος διάβαζε αυτές που συνέφεραν είτε στους ιδιοκτήτες και στους αρχισυντάκτες των εκδοτικών οίκων είτε στους πολιτικούς προϊσταμένους. Αρκετές ειδήσεις λογοκρίνονταν, κάτι που συνεχίζεται και σήμερα, δημοσιεύονταν συνήθως αυτές που προκαλούσαν λιγότερο κακό στις Κυβερνήσεις, ενώ όσοι επέκριναν την εξουσία, είτε δεν εισακούγονταν είτε φιμώνονταν.
Ιδιαίτερα τα πολιτικά πρόσωπα βρίσκονται σήμερα στο στόχαστρο της ρητορικής μίσους, είτε ως αποδέκτες είτε ως εκφραστές. Η οικονομία, η μετανάστευση, η τρομοκρατία, η επιστήμη και η υγεία, έχουν μεγάλη απήχηση στους λάτρεις των ψευδών ειδήσεων, αφού αυτές μεταδίδονται με ταχύτητα φωτός.
Η οικονομική κρίση έχει πλήξει τη σοβαρή, ποιοτική και διερευνητική δημοσιογραφία, αφού αρκετοί ανεξάρτητοι και αξιόπιστοι δημοσιογράφοι έχουν απολυθεί με αποτέλεσμα να έχουν ξεφυτρώσει δημοσιογράφοι, που για χάρη της είδησης καταπατούν τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Στην Πολωνία αρκετός κόσμος ενημερώνεται από το διαδίκτυο, όμως μόνο το 26% το εμπιστεύεται. Γι’ αυτό τον λόγο, η περιφέρεια της Δυτικής Πομερανίας έχει αρχίσει διάλογο με τους μαθητές και τους νέους για την ορθή χρήση του διαδικτύου.
Υπό το πρίσμα των σοβαρών κινδύνων που ελλοχεύει η ευρεία διάδοση της παραπληροφόρησης και προπαγάνδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία, έχουν αναθέσει σε ειδικούς την προώθηση της ποιοτικής και αξιόπιστης δημοσιογραφίας, αναγνωρίζοντας ότι το πρόβλημα της παραπληροφόρησης έχει διεισδύσει βαθιά στις ευρωπαϊκές ρίζες. Βέβαια, όπως έχει ανακοινωθεί, η Επίτροπος δεν είναι «υπουργός της Αλήθειας», για να πληροφορεί το κοινό με αντικειμενικές ειδήσεις. Πρέπει ο κάθε χρήστης να αντιμετωπίζει κριτικά και επιφυλακτικά την κάθε είδηση και πληροφορία.
Η παραπληροφόρηση, οι ψευδείς ειδήσεις και η προπαγάνδα είναι οι χειρότεροι δυνάστες της σύγχρονης εποχής. Πρόκειται για την πιο ανώδυνη, αλλά την πιο απάνθρωπη χειραγώγηση των μαζών, αφού απογυμνώνονται έντεχνα από το αναφαίρετο δικαίωμα να αποφασίζουν για τις επιλογές και τις ιδεολογίες τους. Ενδεικτικό αυτής της «σκληρής» αλήθειας είναι ότι αν το δημοψήφισμα για την ένταξη της Πολωνίας στην Ε.Ε. γινόταν σήμερα, όπως δήλωσε ο περιφερειάρχης της Δυτικής Πομερανίας, πολύ πιθανόν το αποτέλεσμα να ήταν εντελώς διαφορετικό από το 80% που ψήφισε υπέρ της ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει, αλλά και να μας κάνει πιο υποψιασμένους και ενημερωμένους πολίτες.
Άντρος Γ. Καραγιάννης
Δήμαρχος Δερύνειας